10 ساختمان برتر در ادبیات که نقشی محوری در داستان ها دارند - وبلاگ چارگون

به گزارش وبلاگ چارگون، ضرب المثلی هست که می گوید هرکس درون خودش رمانی نانوشته دارد. شاید بد نباشد به این ضرب المثل ضمیمه ای هم اضافه نمود: هر رمان نویس فکر می نماید در ذهنش ساختمانی ساخته نشده دارد. مطمئنم که من دارم. البته جنبه های فنی معماری، مثل مثلثات و مهندسی ساختمان، در قضیه دخیل نیستند. منظور طرح کلی هیجان انگیزی است که مهندسین ساختمان در ابتدای کار روی کاغذ می کشند؛ خیال پردازی درباره وجود ساختمانی که قبل از شما وجود نداشته است.

البته احضار کردن ساختمان های خیالی روی صفحات کاغذ در ارضا کردن بلندپروازی های بی نتیجه خلاصه نمی گردد. ساختمان ها در بسیاری از آثار داستانی نقش پررنگی داشته اند، زندگی شخصیت ها را شکل داده اند، درون مایه های داستان را تقویت نموده اند و به روایت داستان هویت زمان و مکانی بخشیده اند.

اولین رمان من، پیترداون (Peterdown)، درباره تصور کردن چنین ساختمان هایی بود. در جهانی رمان، فرودگاه پنج باندی تازهی در پای رود رودخانه تیمز (Thames) ساخته شده و قرار است کار روی راه آهن فشنگی ای به سبک راه آن های ژاپن آغاز گردد که فرودگاه را به نواحی دیگر وصل می نماید. شهر خیالی من، پیترداون، به عنوان جایگاه ایستگاه انشعاب دار راه آهن انتخاب شده است، ولی برای راه سازی برای ساختن ایستگاه، باید ساختمانی در شهر تخریب گردد. در بین گزینه هایی که برای تخریب مدنظر قرار داده شده اند (مثل مرکز هنرهای دیجیتال و ورزشگاه فوتبال متروکه) مجتمع مسکونی بزرگ و بروتالیسیتی ای (Brutalism = سبک معماری) به نام لارکسپور هیل (Larkspur Hill) هم واقع شده است، مجتمعی که بدون نگرانی در زمینه بودجه، محدودیت های طرح ریزی و این که آیا قرار است با وزش باد فرو بریزد یا نه، از راه خیالاتم به آن وجودیت ببخشم.

جهانی ادبیات پر از ساختمان های خیالی به یادماندنی و نمادین است. در ادامه ده تا از برترین هایشان، که صرفاً ماهیت وجودی شان الهام بخش لارکسپورهیل بوده است، معرفی شده اند:

1. هواردز اند، اثر ای.ام. فورستر

سال انتشار: 1910

برترین انتخاب برای آغاز لیست هواردز اندز، یکی از برترین ساختمان های توصیف شده در ادبیات است: [هواردز اند] قدیمی و نقلی و به طور کلی دنج و دلنشین است؛ با آجرهای قرمز… درخت مَلَچ بسیار بزرگی [هست]… که کمی روی خانه خم شده و روی مرز بین باغ و بیشه واقع شده است. این خانه آگاهانه از روی روکس نست (Rooks Nest)، خانه ای در هارتفوردشایر که فورستر دوران کودکی اش را در آن گذراند الگو گرفته و همان طور که اولیور استالیبراس (Oliver Stallybrass) می گوید: به مقدار هر خانه دیگری در ادبیات حاوی بار معنایی ساختاری است. فورستر بدون هیچ ابهامی اهمیت این خانه را در ارتباط با منظره خود بیان نمود: اگر قرار باشد در مکانی تصویری پیوسته و کامل از زندگی ببینیم، آن مکان مزرعه های انگلستان است.

2. برج، اثر جی.جی. بالارد

سال انتشار: 1975

فورستر تنها کسی نبود که باور داشت ساختمان ها می توانند شخصیت کسانی را که داخل آن ها زندگی می نمایند شکل دهند. برج بی نام رمان بالارد، آسمان خراشی 40 طبقه از جنس شیشه و بتن است که چند کیلومتر آن طرف تر از غرب شهر لندن، در نزدیکی رودخانه واقع شده است. این برج این گونه توصیف شده: باغ وحش عمودی غول پیکری که صدها قفسش روی هم تلمبار شده بودند. این قفس ها از جنس طلا هستند و صاحب ها و ساکنین شان وکیل ها، دکترها و آکادمیسین ها هستند، ولی متمدن بودن و تحصیل نموده بودن ساکنین برج مانع از نزول شان به وحشی گری حیوانی و آشوب مطلق نمی گردد. از بسیاری لحاظ، برج نمادی از تمام کارهایی بود که تکنولوژی انجام داده بود تا هرچه بیشتر ابراز آزادانه تمایل روانی انسان را به آسیب رساندن ممکن سازد.

3. مجتمع مسکونی کورتلندت در سرچشمه، اثر آین رند

سال انتشار: 1943

به معماری که پشت ساخته شدن برج بالارد قرار داشت بدجوری سخت گرفته شد، ولی رند به مراتب نسبت به هاوارد رورک (Howard Roark) لطف بیشتری دارد. شاهکار رورک مجتمع مسکونی کورتلندت است که به عنوان شش ساختمان 15 طبقه ای که هرکدام به شکلی ستاره ای نامنظم ساخته شده اند و از ستونی مرکزی امتداد یافته اند… ساختمان ها که از راه بتن ریزی ساخته شده بودند، الگوسازی پیچیده ای از ویژگی های ساده ساختمان سازی بودند: در آن ها اثری از نقش ونگار نبود؛ هیچ نیازی بهشان نبود؛ خود شکل های هندسی به زیبایی مجسمه بودند. متاسفانه وقتی رورک متوجه شد که یک سری آدم دهن بین مجتمع او را بدنام کردند، به عنوان شخصیتی آرمان گرا (که جزو ویژگی های اصلی شخصیت های رمان های رند است) آنجا را با دینامیت منفجر می نماید.

4. خانه ای برای آقای بیسواس در خانه ای برای آقای بیسواس، اثر وس نایپل

سال انتشار: 1961

برای از بین بردن همه ساختمان های خیالی، دینامیت لازم نیست. برای خانه آقای بیسواس، احتمالاً یک لگد حساب شده می تواند این کار را انجام دهد. دوتا از ستون های چوبی که قسمت سرانجامی پلکان را نگه داشته بودند پوسیده بودند و هرچه پایین تر می رفتی تراش خورده تر شده و از شدت رطوبت به رنگ سبز درآمده بود… با وزش ملایم ترین نسیم، ورقه های آهنی راه راه شیب دار وسط سقف بلند می شدند و صدای ترق تروقی از خودر درمی آوردند که شبیه آه کشیدن آهن بود. خانه بیسواس، با وجود تمام اشکالاتش، نشان می دهد که او مردی مدرن است؛ مردی که اوستای خودش است و از خودش ملک دارد، چون به قول خودش [مردی که] حتی کوشش نکند قسمتی از زمین را مال خود کند، همان طور زندگی می نماید و می میرد که به جهان آمد؛ غیرضروری، بی جا و مکان.

5. عمارت پمبرلی در غرور و تعصب - اثر جین آستن

سال انتشار: 1813

بی توجهی به آستن، آن هم در چنین لیستی، غیرممکن است، چون آستن دیدگاهی به شدت دقیق نسبت به ملک واملاک و تاثیر محوری آن روی نظام طبقاتی بریتانیا داشت. منزفیلد پارک (Mansfield Park) و نورثنگر ابی (Northanger Abby) - که سرشار از تزئینات گوتیک بود - هم می توانستند وارد لیست شوند، ولی عمارت پمبرلی، منزلگاه دارسی (Darcy)، گل سرسبد تمام این خانه هست. [پمبرلی] ساختمانی سنگی، بزرگ و زیبا بود که روی زمین مرتفع واقع شده بود و سلسله تپه هایی درخت دار و بلند آن را احاطه نموده بود… الیزابت ذوق زده شده بود. هرکسی جای او بود، ذوق زده می شد.

6. قصر - اثر فرانتس کافکا

سال انتشار: 1926

قصر کافکا روی تپه ای بالای یک دهکده واقع شده است: [قصر] نه یک دژ بود، نه عمارتی تازه. [قصر] توده ای شلخته از ساختمان های کوچک تر پرتعداد بود که در نزدیکی هم قرار گرفته بودند و یک یا دو طبقه داشتند. رابطه کی (K)، شخصیت اصلی داستان، با قصر نماینده حس بیگانگی انسان در برابر نظام های دیوان سالارانه تمامیت خواه یا تمنای سیری ناپذیر ما برای رستگاری مذهبی است. تفسیرمان هرچه باشد، این قصر نمونه ای شاخص از چیزی است که دیوید فاستر والاس (David Foster Wallace) به عنوان جک کافکایی اصلی شناسایی کرد: خانه ما در اصل همان راستا بی سرانجام و غیرممکنی که برای رسیدن به خانه می پیماییم. شاید چنین چیزی به عنوان منبع الهام برای ساخته شدن ساختمانی واقعی عجیب به نظر برسد، ولی ریکاردو بوفیل (Ricardo Bofill)، معمار اسپانیایی با چنین بیانیه ای موافق نبود، چون با الهام گیری از این رمان یک بلوک آپارتمانی را در سال 1968 ساخت.

7. وزارت عشق در 1984 - اثر جورج اورول

سال انتشار: 1949

در رمان 1984 وزارت حقیقت -که الهام گرفته از ساختمان سنت هاوس (Senate House) در لندن است - دقیق تر تصویرسازی می گردد: ساختمانی هرمی و بزرگ که از بتن سفید درخشان ساخته شده بود، ولی در نهایت وزارت عشق، یا وزاعِشق (Miniluv) در گفتار نو (Newspeak) است که بیشترین تاثیر را رویتان می گذارد. [وزارت عشق] مکانی بود که ورود به آن جز برای کارهای اداری غیرممکن بود، و حتی در این شرایط هم باید از هزارتویی از سیم خاردار، درهای فلزی و لانه های مخفی تیربار رد می شدی. این ساختمان هیچ پنجره ای ندارد و منزلگاه یکی از مشهورترین اتاق های ادبیات است که چندین متر زیر زمین، تا جایی که امکانش بود در اعماق فرو رفت واقع شده بود. اتاقی که از آن حرف می زنیم اتاق 101 است و چیزی که در اتاق 101 است بدترین چیز در جهانست.

8. خیابان یازدهم سیمون-کروبلیه در زندگی: دفترچه راهنمای کاربر - اثر ژرژ پرک

سال انتشار: 1978

برایم سخت بود که خانه اجاره ای در به جای مانده (Remainder)، رمان عالی تام مک کارتی (Tom McCarthy) را در این لیست نگنجانم، ولی وقتی صحبت از ساختمان های ادبیات آزمایشی (Experimental Fiction) در میان است، انتخاب کردن هر گزینه دیگری به جز بلوک آپارتمانی در خیابان یازدهم سیمون-کروبلیه سخت است. در دفترچه: راهنمای کاربر، معروف ترین اثر پرک، خواننده به وسیله پلکانی با تمیزی سوال برانگیز در این ساختمان پرسه می زند: از آپارتمان های بزرگ طبقات پایین با جایگاه های دسته دار لویی سیزدهم تا اتاق اسماتف (Smautf) خدمتکار در رخ بام ساختمان. نتیجه حاصل شده این است که انگار در حال نگاه کردن به طراحی هایی از ساختمان هایی هستید که دیوار روبرویی شان برداشته شده و می توانید از پهلو تمام شخصیت های داخل آن را زیر نظر بگیرید.

9. کتاب خانه بابل - اثر خورخه لوییس بورخس

سال انتشار: 1941

من سعی کردم از گنجاندن ساختمان های خیالی در آثار فانتزی پرهیز کنم، چون می توان یک لیست ده برتر جدا را از آن ها پر کرد (گورمن گاست (Gormenghast)، حفره بیلبو بگینز داخل زمین و…)، ولی هر کاری کردم نتوانستم کتابخانه بابل، ساختمان مخ پیچ بورخس را در لیست نگنجانم. این کتابخانه از تعداد غیرقابل شمارش و شاید حتی بی نهایتی از گالری های شش ضلعی تشکیل شده که بین هرکدام کانال های هوای گسترده قرار گرفته و نرده های کم ارتفاع نیز دور هرکدام از شش ضلعی ها را فرا گرفته اند. از هرکدام از شش ضلعی ها می توان طبقات پایین تر و بالاتر را دید. این کتابخانه به معنای واقعی کلمه کامل است و شامل همه کتاب های ممکن می گردد، من جمله خودزیست نامه های فرشتگان مقرب و رساله های که بید (Bede) می توانست بنویسد (ولی ننوشت). [این کتابخانه] فقط می تواند دسترنج خدا باشد.

10. کلیسا در برج - اثر ویلیام گولدینگ

سال انتشار: 1964

جای تاسف دارد که وقتی صحبت از ویلیام گلدینگ در میان است، سالار مگس ها (Lord of the Flies) کل اکسیژن داخل اتاق را مصرف می نماید، چون کتاب های دیگر او لایق توجه به مراتب بیشتری از آنچه دریافت می نمایند هستند، خصوصاً وارثان (The Inheritors)، کتاب او درباره نئاندارتال ها و بیشتر از همه، این شاهکار که خوش فکری در آن موج می زند. تقریباً کل وقایع رمان داخل کلیسایی خیالی اتفاق می افتد که جوسلین (Jocelin)، رییس کلیسای تک شیدایی آن، از بنایان درخواست می نماید که مناره ای 120 متری بسازند، در حالی که همه به او هشدار می دهند که شالوده ساختمان نمی تواند چنین وزنی را تحمل کند. در طول رمان، خواننده کلیسا را از دیدگاه سرشار از احترام و ستایش رییس کلیسا می بیند. همان طور که خود او می گوید: [کلیسا] کتاب مقدس است که در قالب سنگ ریخته شده است.

منبع: gurdian