کمین آمریکا برای تحریم ایران ، ایده تغییر محل سازمان ملل امکان عملیاتی دارد؟ ، روسیه موقعیتی که باید و شاید را در نظام بین الملل ندارد - وبلاگ چارگون

به گزارش وبلاگ چارگون، کارشناس حقوق بین الملل معتقد است که آمریکا هم به اتکای حاکمیتی که در بین متحدان و سایر کشورها دارد از موقعیت ها سوءاستفاده می نماید اما اگر دولت ها متحد شوند و مانع از نفوذ آنها باشند و می توانند قدرت های بزرگ را در اعمال سیاست های یکجانبه خود در تنگنا قرار دهند.

وبلاگ چارگون - فتانه احدی: آنچه همیشه در نظام بین المللی دیده شده، فشار قدرت های بزرگ دنیا بر کشورهای دیگر بوده است. حال اینکه این کشورها ابزاری به عنوان تحریم نیز داشته باشند که به هر بهانه ای بتوانند از آن استفاده نمایند. آمریکا و اتحادیه اروپا همیشه با امتیازاتی که دارند خود را در جایگاهی قرار داده اند تا بتوانند در هر اموری مداخله نمایند، بدون آنکه در مقابل جامعه و نظام بین المللی جوابگو باشند. به این بهانه با داوود آقایی، کارشناس حقوق بین الملل درباره رفتارهای مداخله گر آمریکا و تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده است به گفت وگو نشستیم.

آیا کشورهای غربی، به ویژه آمریکا از ابزارهای بین المللی برای اعمال فشار در سازمان ملل استفاده می نمایند؟ آیا ایده تغییر در ترکیب شورای امنیت برای افزایش اعضای دائم یا کاهش قدرت اعضای دائم امکان پذیر است؟

ترکیب اعضای شورای امنیت از بدو تاسیس سازمان ملل ترکیبی دوگانه متشکل از اعضای دائم و اعضای غیردائم بوده است که از همان ابتدا، 5کشور و قدرت بزرگ آمریکا، شوروی سابق، انگلیس، فرانسه و چین که نقش مؤثری در ادامه جنگ و سرانجام دادن جنگ دنیای دوم و شکست کشورهای متحد آلمان داشتند به عنوان اعضای دائم منصوب شدند که در واقع دارای عضویت دائم در شورای امنیت و حق وتو بودند و همچنان این 5کشور این نقش را دارند و تغییری در این بافت ایجاد نشده است.

درحالی که در ترکیب اعضای غیردائم 6عضو پیش بینی شد که به 10عضو افزایش پیدا کرد.حال اعضای دائم همچنان همان ترکیب قبلی را دارند به رغم اینکه تعداد اعضای سازمان ملل تقریبا 4برابر شده است. اکنون 193کشور عضو هستند و در ترکیب اعضای دائم شورای امنیت تغییری ایجاد نشده است.

بارها تغییر در ترکیب شورای امنیت مطرح شده است. پیشنهادها و راهکارهای مختلفی ارائه شده و در دستور کار قرار گرفته اما هیچ نتیجه ای حاصل نشده است؛ یعنی همچنان همان ترکیب 5عضو دائم و 10عضو غیردائم از 1963اعضای غیردائم نیز افزایش پیدا ننموده اند و این موضوعی است که بارها مطرح شده است اما کشورهای قدرتمند سعی دارند انحصارقدرت را در شورای امنیت در اختیار خود داشته باشند و نگرانند که اگر اصلاحات کوچک محدودیتی را بپذیرند دیگر برایشان تنظیم ساختار سازمان ملل به ویژه شورای امنیت قابل کنترل نباشد؛ بنابراین همچنان با این مسئله مقابله می نمایند.

مضاف بر اینکه کشورهایی که کاندیدای شورای امنیت هستند، مانند ژاپن، آلمان و برزیل دارای رقبایی هستند. برای مثال ژاپن به عنوان یک کشور آسیایی اگر قرار باشد به عضویت شورای امنیت پذیرفته گردد، هند هم مدعی است و با این کشور رقابت خواهد نمود یا اگر در آمریکای لاتین برزیل کاندیدا گردد، آرژانتین هم مدعی می گردد. اگر در اروپا آلمان مدعی باشد در کنارش ایتالیا، سوئد و سوئیس نیز رقابت خواهند کرد.

بنابراین وجود چنین جریاناتی اصلاح ساختار سازمان ملل و شورای امنیت را تا به امروز به تأخیر انداخته و اجازه نداده که این ساختار اصلاح گردد.قدرت های بزرگ با استفاده از موقعیت خود در شورای امنیت و با گرفتن نقش انحصاری سوءاستفاده های زیادی نموده اند. بارها کشورهای قدرتمند با حق وتویی که دارند دست به تجاوز زده اند و مانع از این شده اند که در فضای جنگ سرد تصمیمی علیه شان گرفته گردد. آمریکا و شوروی مرتکب خطاهای فاحشی شده اند، اصل پذیرفته شده در منشور سازمان ملل را زیرپا گذاشته اند اما چون از حق وتو برخوردار بودند امکان گرفتن تصمیم برای آنها فراهم نشد.

آمریکا طرح اخراج ایران از کمیسیون مقام زن را در دستور کار دارد. آیا این مقابله با حق رأی اعضای سازمان ملل و اعمال فشار در نتیجه قدرت نیست و به منشور سازمان ملل ضربه نمی زند؟

واقعیت امر این است که در منشور سازمان ملل با تعارض روبه رو هستیم؛ برای مثال در بند یک ماده2، آمده است که اصل در احترام به تساوی حاکمیت دولت هاست. یعنی همه از حاکمیت سازمان ملل از حق حاکمیت مساوی برخوردارند و بنابراین روینمودهای سازمان ملل هم باید برای همه اعضا یکسان باشد. براساس اینکه شخصیت حقوقی همه دولت های بزرگ، کوچک، قوی و ضعیف به لحاظ حقوقی برابر و یکسان است، بنابراین برخورد سازمان ملل با دولت ها باید برابر باشد اما در بند3ماده27منشور این اصل برابری حاکمیت به صراحت نقض شده است.

وقتی به 5قدرت بزرگ حق وتو و حق عضویت دائم در شورای امنیت داده می گردد، این مسئله کاملا مغایر با اصل برابری حاکمیت دولت هاست. بنابراین در متن منشور این تناقض دیده می گردد و این تناقض در رفتار و عملکرد دولت ها به عنوان واقعیتی انکارناپذیر وجود دارد. در نظام بین المللی، حقوق بین الملل در مواردی از سیاست بین الملل تبعیت می نماید. یعنی اینکه سیاست بین الملل که مبتنی بر قدرت است بر قواعد حقوق بین الملل و رعایت صحیح قواعد بین الملل غلبه می نماید.در این زمینه هم درباره رفتار دولت ها و آمریکا دیده می گردد که با اتکای سیاست قدرت به حاکمیتی که دارد، از موقعیتش در پیشبرد اهدافش، هر چند مغایر با منشور سازمان ملل سوءاستفاده می نماید.

آمریکا در ایام برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل یا نشست های مرتبط با این سازمان از اهرم میزبانی برای اعطای ویزا یا امکانات به کشورهایی که با آنها زاویه دارد، استفاده می نماید. آیا ایده تغییر محل سازمان ملل که موردنظر برخی کشورها ازجمله روسیه است، امکان عملیاتی دارد؟ اگر خیر برای متعهد ماندن آمریکا به وظایف خود چه راهکارهایی هست؟

در قرارداد 1946بین سازمان ملل و آمریکا مقرر شد که براساس سیاست میزبانی آمریکا در نیویورک، برخی ضوابط و روابط از سوی سازمان ملل و از سوی دولت میزبان رعایت گردد.

از جمله اینکه دولت آمریکا به عنوان میزبان حق مداخله در امور فعالیت های سازمان ملل را ندارد و نمی تواند مانع پذیرش کشورها و دولت های دعوت شده به سازمان ملل برای مشارکت در فعالیت های سازمان ملل، برای سخنرانی و شرکت در اجلاس عمومی سازمان ملل گردد. بر این اساس آمریکا نمی تواند ممنوعیت و محدودیتی بر سر راه افراد ایجاد کند.

هر چند که آمریکا بارها به بهانه های مختلف محدودیت هایی برای دولت ها ایجاد نموده که این اقدام مغایر قراردادی بوده که بین سازمان ملل و آمریکا امضا شده است.

از سویی نیز نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که آمریکا در ازای پذیرش میزبانی و سوءاستفاده های احتمالی، 22درصد سهم بودجه سازمان ملل را تامین می نماید. بیشترین سهم پرداختی بودجه سازمان ملل برعهده آمریکاست. میزبانی هزینه هایی دارد. آمریکا باید امکانات، تسهیلات و امنیت لازم را فراهم کند. از این رو احتمال سوءاستفاده احتمالی آمریکا از موقعیت خود بسیار است.

روسیه موقعیتی که شاید و باید را در نظام بین الملل ندارد. از طرفی هم روسیه همراهی ندارد تا بتوانند اکثریت را در بین کشورها به دست آورند و باعث تغییر و جابه جایی مقر سازمان ملل در کشور دیگر شوند.

واقعیت های عینی این است که فعلا چنین زمینه ای برای انتقال مقر سازمان ملل از نیویورک به کشور دیگری وجود ندارد و به نظر من این موقعیت در آمریکا همچنان ادامه دارد.

متعهد ماندن آمریکا به وظایف خود، بستگی به دبیر کل سازمان ملل و مقامات این سازمان دارد که در چهارچوب قوانین رفتار نمایند یا خیر.

در قراردادی که در مقر سازمان ملل به امضا رسید، وظایف و تعهدات معین شده است. تکالیف سازمان ملل و دولت میزبان کاملا مشهود است. حال اگر از سوی میزبان قصوری صورت گیرد این سازمان ملل است که باید در چهارچوب ساختار قانونی آن موارد را پیگیری کند، حتی با همراه کردن کشورها و دولت های دیگر مانع از نقض مکرر تعهدات کشور میزبان گردد.

آمریکا در حالی به بهانه حقوق بشر به ایران فشار وارد می نماید که کشورهایی با شرایط بسیار بد حقوق بشری روابط خوبی با آمریکا دارند و حتی موردحمایت آمریکا هستند مثل عربستان، بحرین و... سوءاستفاده از مبانی منشور ملل متحد مانند حقوق زن، حقوق بشر و... را چگونه ارزیابی می کنید.

خود دولت ها نباید بهانه به دست کشوری مانند آمریکا دهند که در زمینه حقوق بشر مسئولیت هایی دارد. این رفتار دولت هاست که چنین زمینه ای را فراهم می نماید، هر یک از دولت های عضو جامعه دنیای، عضو سازمان ملل یا عضو کمیسیون حقوق زن یا عضو شورای حقوق بشر باشند یا نباشند، متعهد و ملزم هستند که استانداردهای حقوق بشری را رعایت نمایند. فرقی نمی نماید، هر کشوری که تعهداتی در این زمینه بر عهده دارد باید در چارچوب رعایت استانداردهای رفتاری عمل کند. اگر عمل نکرد و پا را از حدود قانون پذیرفته شده فراتر گذاشت و حقوق انسان ها را نادیده گرفت.

در همه زمینه ها این دولت ها هستند که خود باید زمینه همکاری با جامعه بین المللی و سازمان ملل را فراهم نمایند. رفتار ناشایست دولت هاست که چنین زمینه ای را فراهم می نماید. این دولت ها هستند که نباید بهانه به دست قدرت های بزرگ که در این زمینه مسئولیت هایی دارند، بدهند. در عرصه بین المللی اصل بر بده وبستان است. دولت ها و قدرت های بزرگ از برخی متحدان خود جانبداری می نمایند و از کشورهای مقابل خود حمایت نمی نمایند.

بر اساس حقوق بین الملل آیا تحریم هایی که بر ایران تحمیل می گردد با اصل عدم مداخله کشورها در امور داخلی یکدیگر مغایرت دارد یا خیر؟

در نظام حقوق بین الملل و منشور سازمان ملل، اصولی را می بینیم که به پیشقراولی قدرت های بزرگ پذیرفته شده است. حفظ صلح و امنیت بین المللی، توسعه همکاری ها و توسعه روابط محبت آمیز از جمله اهدافی است که در سازمان ملل دنبال می گردد. در زمان جنگ دنیای دوم قدرت های بزرگ، اصولی را برای رسیدن به دنیای صلح آمیز در منشور سازمان ملل وارد کردند.

در ادامه کشورهایی مانند آمریکا و شوروی قدرتمند شدند و به یک قدرت ممتاز رسیدند، از این رو اینها بیش از دیگران از موقعیت خود سوءاستفاده می کردند که همچنان این روال تا به امروز ادامه پیدا نموده است. استفاده از تحریم، حربه ای است که آمریکایی ها بیش از دیگر کشورها از آن استفاده نموده اند. به این علت که آمریکا در عرصه همکاری تجاری و اقتصاد بین المللی از موقعیت ممتازی برخوردار است و به لحاظ صنعتی، تجاری و مالی توانمندی های بالایی دارد.

دلار آمریکا به عنوان ارز بین المللی شاخصی شناخته شده است و به اتکای همه این موقعیت ها از حاکمیت ویژه ای برخوردار شده اند. هر چند که تأکید می کنم اصل در احترام به تساوی همه حاکمیت ها و دولت هاست و دولت ها نباید از موقعیت خود در عرصه بین المللی سوءاستفاده نمایند اما واقعیت این است که قدرت را باید به گونه دیگری نگاه کرد.

هر چند در نظام حقوق بین الملل و در منشور سازمان ملل تأکید شده است که همه دولت ها براساس اصل برابری حاکمیت و ازجمله اصل عدم مداخله که ضامن حفظ اصل حاکمیت است، رفتار نمایند اما قدرت ها به ویژه آمریکا به اتکای قدرت و توانمندی های مالی، نظامی، تجاری و پرستیژ سیاسی بین المللی در مجامع مختلف، بارها از قدرت خود سوءاستفاده نموده اند. شوروی سابق نیز چنین بوده و این خصلت قدرت است. هنوز نظام بین الملل به آن مرحله نرسیده که حقوق بین الملل تابع سیاست بین الملل نباشد و یک روند مستقل را دنبال کند، تا زمانی که ما شاهد اعمال سیاست قدرت در نظام بین المللی و به تبع آن در نظام حقوق بین الملل هستیم این سوءاستفاده ها وجود دارد.

آمریکا هم به اتکای حاکمیت و نفوذی که در بین متحدان و سایر کشورها دارد از این موقعیت ها سوءاستفاده می نماید اما اگر دولت ها متحد شوند و مانع از نفوذ قدرت های بزرگ باشند و قدرت های بزرگ را در اعمال سیاست های یکجانبه خود در تنگنا قرار دهند، امیدواری وجود خواهد داشت ولی متأسفانه این تفرق و جدایی در بین دولت ها وجود دارد، آن هم به علت وابسته بودن بسیاری از کشورهای ضعیف که نیازمند مزایایی هستند که آمریکایی ها در اختیار می گذارد. آمریکا نیز این را می داند و طبیعی است که در موارد مقتضی از موقعیت خود سوءاستفاده می نماید.